Style jedzenia - emocjonalny

Psychologowie style jedzenia definiują jako schematy zachowań, które konkurują między sobą i w sytuacji ograniczonych zasobów mogą wzmacniać lub ''zagłuszać" nasze świadome postanowienia.

Definicje wyróżniają kilka poszczególnych stylów jedzenia, niektóre z nich przenikają się wzajemnie lub sobie towarzyszą. Rozpoznanie własnego dominującego stylu może podnieść świadomość, pomóc w trakcie zmiany nawyków żywieniowych, czy odchudzania. Warto przeanalizować swoje zachowania pod kątem wypracowanych przez lat schematów, ich wad i zalet.

Kojarzycie sceny filmów, kiedy to zapłakana bohaterka sięga po pudełko lodów i w ramach pocieszenia zjada całą zawartość?  To tylko jeden z przykładów towarzyszącej często spożywaniu pokarmów - motywacji emocjonalnej - będącej podtypem przedziałowego stylu jedzenia, jednego ze schematów jedzenia.

Oczywiście zjedzenie czegoś od czasu do czasu tylko dla przyjemności nie jest niczym złym. Zdarza się, że celebrujemy ważne chwile z bliskimi, delektujemy się deserem. Ale kiedy jedzenie staje się podstawowym mechanizmem radzenia sobie z emocjami, gdy sięgasz do lodówki, bo jesteś zdenerwowany, samotny, zestresowany, wyczerpany lub po prostu znudzony - możesz wpaść w pułapkę, która nie pozwoli rozwiązać prawdziwych problemów. Gdy jesz często tylko po to, by poczuć się lepiej - masz poważny powód do refleksji.

Schematy takiego typu reakcji budujemy już we wczesnym dzieciństwie, a właściwie programują go w nas nasi opiekunowie. Dlatego tak istotne jest uświadomienie sobie własnych zwyczajów, które przekazujemy następnym pokoleniom.

Jedzenie w reakcji na emocje

Osoby jedzące w sposób przedziałowy charakteryzują się szerokimi obszarami akceptacji miejsca, czasu, produktów i sposobu jedzenia. Mogą jeść prawie wszystko, wszędzie i zawsze, dania nie muszą spełniać określonych standardów. Jedną z motywacji takiego sposobu odżywiania jest emocjonalny styl jedzenia.

Taki schemat możemy opisać jako nieumiejętne rozpoznawanie sygnałów płynących z ciała i umysłu, takich jak: ból złe samopoczucie, zmęczenie, gniew, smutek, lęk, ale także przyjemność, czy euforia.

Dyskomfort

Odczuwany dyskomfort może wynikać z powodów emocjonalnych (kłótnia z szefem, strach przed wystąpieniem publicznym) albo fizjologicznych (niewyspanie, zmęczenie, chłód). Właściwe zidentyfikowanie źródeł dyskomfortu jest warunkiem adekwatnej reakcji.

Nasza tolerancja odczuwania dyskomfortu jest różna. Niektórzy reagują chęcią jedzenia na każde niemiłe odczucie. Jedni robią wiele, by od razu zlikwidować nieprzyjemny stan, inni czekają, aż minie sam, akceptują ten przejściowy okres.

Jeśli np. boli Cię głowa i odruchowo, bardzo szybko sięgasz po tabletkę – cechuje Cię niski próg doświadczania dyskomfortu.

Czy jesz emocjonalnie?

Czy jesz, by poczuć się lepiej (by uspokoić się, gdy czujesz się smutny, znudzony, wściekły itp.)?

Czy jedzenie daje Ci poczucie bezpieczeństwa, jest Twoim bliskim przyjacielem?

Czy jesz więcej, gdy czujesz stres?

Czy wynagradzasz się jedzeniem?

Czy jesz, kiedy nie jesteś głodny lub pomimo uczucia najedzenia?

Czy jedzenie sprawia, że czujesz się bezsilny lub tracisz nad sobą kontrolę?

Czy często jesz „po kokardę”?

Jeśli potwierdziłeś, któreś z powyższych – prawdopodobnie w mniejszym lub większym stopniu  cechuje cię emocjonalny styl jedzenia. 

Konsekwencje emocjonalnego stylu jedzenia

Emocje mogą wzmacniać nasze łaknienie lub je hamować. Część osób pod wpływem doznań emocjonalnych przejawia większy apetyt, inni tracą chęć na jedzenie czegokolwiek.

Pod wpływem psychicznego poruszenia zwiększa się częstość jedzenia, nie wielkość porcji.

Niestety największą wadą tego stylu jedzenia jest to, że stanowi predyktor przyrostu wagi zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Afektywna teoria otyłości zakłada, że osoby otyłe są bardziej wrażliwe na sygnały zewnętrzne oraz jedzą więcej niż inni w reakcji na emocje takie jak lęk, strach, znudzenie.

Innymi słowy - jedząc emocjonalnie jesz więcej niż potrzebujesz, Twoja waga wzrośnie, pogorszą się parametry zdrowotne. A jakie mogą być tego dalsze skutki, nie muszę już chyba pisać.

Warto więc podjąć próbę kontroli zachowań i szukania ich źródła.

Różnice pomiędzy fizycznym a emocjonalnym odczuwaniem głodu

Emocjonalne odczucie głodu łatwo pomylić z głodem fizycznym. Są pewne wskazówki, które mogą pomóc w odróżnieniu tych dwóch sytuacji.

Poczucie głodu wywołane emocjami pojawia się nagle i z zwykle z dużą siłą, potrzeba staje się pilna i przytłaczająca. Głód fizyczny pojawia się powoli, stopniowo. Dlatego tak ważne jest pamiętanie o regularności posiłków.

Głód o podłożu emocjonalnym sprawia, że pragniemy konkretnych pokarmów. Będąc bardzo głodnym fizycznie jesteśmy wstanie zaakceptować wiele potraw, smaków, czy tekstur.

Jedzenie emocjonalne często przeradza się w tzw. jedzenie bezmyślne, np. przed telewizorem zjadamy całą paczkę chipsów, nie wiedząc kiedy to się stało i nie delektując się posiłkiem. Jedząc w odpowiedzi na potrzeby fizjologiczne, zwykle jesteśmy bardziej świadomi togo co robimy, nasz zmysły sprawiają, że czerpiemy więcej przyjemności.

Trafna identyfikacja realnego głodu sprawia, że nie chcemy już więcej jeść, kiedy go zaspokoimy. Jedząc emocjonalnie pełny brzuch nie stanowi sygnału do przerwania posiłku.

Jedzenie emocjonalne często prowadzi do poczucia winy, wstydu, dlatego, że zdajemy sobie sprawę z faktu, że nie jemy ze względów żywieniowych. Zaspokajając rzeczywisty głód, dając organizmowi tylko to, czego potrzebuje w danej chwili nie poczujesz się źle.

Stan błogości, reakcja na stres

Dostarczanie stymulacji poprzez przeżuwanie, podgryzanie, a nawet samo połykanie może służyć zagłuszaniu przykrych doznań, czy przygnębiających myśli.

Jedzenie jest względnie łatwym sposobem na ożywienie, poprawę nastroju. Jest prawie zawsze dostępne i daje natychmiastowy efekt. Dzięki odczuciu wypełnienia, błogości, odprężenia możemy uciekać od problemów. Doświadczanie nieprawdziwego głodu może stać się formą reakcji na stres, gdy mylnie identyfikujemy głód i zaczynamy jedzeniem redukować napięcie.

Warto czasem zatrzymać się na chwilę i pomyśleć o tym, z jakiego powodu znów mamy ochotę na pizzę, czy zimne piwo. Refleksja może nie być przyjemna, ale może stanowić impuls do pozytywnych zmian.

Ja w Was wierzę! 🙂

W kolejnych wpisach opowiem:

Jak ujarzmić emocjonalne jedzenie?

Emocjonalne jedzenie u dzieci – jak go nie ukształtować.

Źródła:

Psychologiczne ograniczenia, Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska

Psychologia odżywiania się, Jane Ogden

Emotional eating in overweight, normal weight, and underweight individuals.Geliebter A, Aversa A.Eat Behav. 2003 Jan;3(4):341-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15000995

http://www.helpguide.org/articles/diet-weight-loss/emotional-eating.htm

https://pixabay.com/